Vorige week heeft een ongetwijfeld goedmenende dierenvriend de deuren van mijn mobiele kippenstallen opengezet en de kippendraad losgescheurd. Een goede gelegenheid om iets te schrijven over dierenwelzijn in de kippenkweek.

Koning Kip

Ver zijn mijn kippen voor alle duidelijkheid niet gaan vliegen. De moderne vleeskip is een biologisch wonder, maar geen wild dier dat zomaar een nieuw leven in de vrije natuur kan beginnen. Zoals ze rondwaggelen met hun komisch dikke borsten – 75% van de waarde van de kip in het Westen zijn de filets – tendeert hun overlevingskans redelijk snel en onherroepelijk naar nul.

De intensieve pluimveeteelt is een recente uitvinding. “A chicken for every pot” was rond de jaren ‘30 van de vorige eeuw een bekende campagneslogan van de Republikeinen. Kip op zondag was het symbool van de Amerikaanse welvaart.

Tot de tweede wereldoorlog draaide de landbouw om de koe, niet voor haar vlees of melk, maar voor haar fertiliteit. De kouters in Vlaanderen waren akkers omringd door weiland, waarbij de grazers voor de vruchtbaarheid op het veld moesten zorgen.

Toen de Vlamingen in de Middeleeuwen de landbouw innoveerden met hun drie- en vierslagstelsels, bestond 80% van ons dieet uit graan. Het zou decadent geweest zijn om graan te voederen aan de kip die ook een ‘granivoor’ is in plaats het zelf op te eten. De boerenwijsheid was dat 3 kippen de boer voeden en 6 kippen moeten gevoederd worden. Kippen moeten zelf hun restjes bij elkaar scharrelen.

Vandaag is er graan in overvloed en dat heeft de kip de koning van de intensieve veeteelt gemaakt. Van de 309 miljoen dieren die jaarlijks in België geslacht worden (dat is een getal om terecht van te duizelen) maken kippen met 300 miljoen de overweldigende meerderheid uit. In een doorsnee Vlaamse stal voor 40000 vleeskuikens wordt op 6 weken bijna 100 ton levende kip gekweekt.

Genetische selectie met hybride eindkruisingen verdubbelde de groeisnelheid van de vleeskip in vergelijking met 50 jaar geleden. Vitamine-additieven in het voeder verschoven de productieve van relatief extensieve stallen naar industriële hallen zonder ramen en natuurlijk licht, wat de kosten enorm kon drukken.

De vraag naar het “gezondere” witte vlees van kip werd dan weer aangezwengeld door de ontwikkeling van de chicken nugget door McDonalds in de jaren tachtig. Ironisch genoeg bestaat de helft van de calorieên van de chicken nugget uit maïs-derivaten.

Vitamine D in voeder vanaf de jaren ’60. Vanaf de jaren ’80 werkt de chicken nugget op de vraagzijde.

Bio-kip en uitloop

De gangbare vleeskippenhouderij is vooral in Vlaanderen verspreid, maar het klein miljoen bio-kippen dat geslacht wordt in België komt vooral uit Wallonië. Bio-kippen zijn meestal trager groeiende rassen waarvan er 6 per vierkante meter mogen gehouden worden en maximum 4800 per stal. Ze hebben ook toegang tot een uitloop van 4 vierkante meter per kip. Mijn weidekiekjes zijn dus de eerste vleeskippen in een commercieel systeem die de meeste mensen in de levende lijve zien, en daar komen terecht soms wel kritische vragen over vrije uitloop en of ze wel genoeg plaats hebben.

De mobiele hokken van de weidekiekjes meten 3 op 4 meter voor het klassieke Salatin-ontwerp, en 3 op 6 voor de grotere metalen structuren. In de Salatin-hokken zitten 75 kippen, in mijn eigen mobiele serres zitten er een honderdtal. Net als bij de biologische kippen zijn er dus 6 kippen per vierkante meter.Volgens Europees onderzoek nemen de welzijnsproblemen fors toe vanaf 10 kippen per vierkante meter, of 25 kg/m². In het gangbare systeem zitten 15 tot 19 kippen per vierkante meter samen of omgerekend een gewicht tussen de 33 en de 42 kilo per vierkante meter.

7. Europese wetenschappers stelden vast dat boven een dichtheid van 25 kg/m2 (ongeveer 10 kippen), welzijnsproblemen bij vleeskippen fors toenemen. De maximale bezetting werd daarom vastgelegd op… 33 kilogram, en mits extra maatregelen zelfs op 42 kg. https://t.co/Lg1mN2gNcM pic.twitter.com/gO3qCV0tgH

— Dieter De Cleene (@DieterDeCleene) June 8, 2020

Het verschil tussen een weidekip en een bio-kip is dat we onze weidekippen dagelijks naar een vers stuk gras verplaatsen, terwijl een bio-kip het met haar uitloop moet doen. Het probleem daarmee is dat minder dan 10% van de bio-kippen ook echt van die uitloop gebruik maken. Een kip blijft een schuchter bosdier dat zich niet comfortabel voelt zonder beschutting. Dat wil zeggen dat een minder van de kippen ook echt de voordelen van extra beweging en natuurlijk scharrelgedrag genieten, terwijl het overgrote deel met de kwalen van de stationaire stal blijft zitten.

Volgens onderzoek van het ILVO heeft bijna de helft van de gangbare kippen last van een vorm van kreupelheid. In de biologische houderij is dat nog altijd één op vier. Bijna vier of vijf kippen hebben voetzoollaeses – een soort van brandwonde door vervuild strooisel – en tot 40% van de gangbaar gehouden kippen krijgt last van hakdermatitis. De weidekipjes die dagelijks naar nieuw gras gaan en van hun mest weg bewegen, kennen die problemen niet. Ook in een hittegolf zijn kippen beter af op de wei: want terwijl een kip tot 38° kan verdragen, is het hun natuurlijk gedrag om languit op de grond te gaan liggen om zo af te koelen. Dat kan uiteraard niet in strooisel dat al broeierig wordt. (Video van Britse wetenschappers die een kreupelheidsscore voor vleeskippen hebben ontwikkeld)

Een vleeskip is hoe dan ook geen groot atleet. In het gangbare systeem brengen ze meer dan 70% van hun leven zittend door. Bij een legkip is dat bijvoorbeeld maar 30%. Zeker als ze gegeten hebben, gaan kippen onherroepelijk in siësta-modus. De weidekipjes krijgen daarom geen constante toegang tot voeder, we laten ze op hun honger zitten wat hun juist doet bewegen.

Rond 8 uur ‘s morgens worden de koten verzet naar nieuw gras, en pas tussen 10 en 11 uur worden de kippen voor het eerst gevoederd. Dat garandeert dat ze eerst gras en insecten pikken. Net als de bio-kippen met uitloop, zijn de weidekipjes vooral ‘s morgens en ‘s avonds actief. De extra beweging vertaalt zich in een daling van de voederconversie van de Ross 308. In het gangbare systemen hebben de kippen 5 kilo voeder nodig om op 2.5 kilo levend gewicht te komen, op de wei hebben ze 10 kilo nodig om op 3.5 kilo levend gewicht te raken.

Een andere indicatie dat weidekiekjes echt gezonder zijn is het antibioticagebruik. In principe zijn de Ross-kuikens fragieler dan de traaggroeiende rassen van de bio, maar bij ons kunnen ze wel al na 3 weken buiten terwijl ze in de bio pas na week vijf toegang krijgen tot de uitloop. Waar bij gangbare bedrijven ongeveer 10% van de cyclus antibiotica wordt toegediend, is dat bij weidekiekjes een overtuigende nul procent.

Scharrelen in het gras, vitamine D aanmaken met de zon, vrij van pootproblemen… kippen buiten houden heeft onnoemelijke voordelen, maar even belangrijk voor dierenwelzijn is niet doodgebeten worden door de vos. Daar was toen ik met weidekiekjes begon scepsis over; maar tot vandaag (hout vasthouden) heb ik nog altijd geen enkele kip verloren aan roofdieren. Mensen van wie de hele kippenstal werd doodgebeten spreken mij nochtans regelmatig aan in de Kouter.

De vos kan makkelijk door de draad bijten of onder de randen van de stal graven als hij wil. Ik vermoed dan ook dat de bescherming voor de kippen vooral in de kracht van hun getal zit. Op één of andere manier is 100 kippen in een mobiel hok een voldoende dichte massa om een vos af te schrikken. Richard Perkins – mijn mentor in de regeneratieve landbouw – past op zijn boerderij in Zweden een model met meer uitloop toe, maar dat komt pas echt tot zijn recht vanaf 1000 kippen per ronde – opnieuw: om roofdier voldoende te kunnen intimideren – en daar zitten we nog lang niet aan.

Ethisch vlees

Voor iedere Vlaming die vegetariër wordt, staan er honderd Ghanezen klaar om onze kippen te kopen. De onherroepelijke logica van de globalisering is verdere intensivering voor steeds kleinere marges en een consument die steeds verder van zijn voedsel afdrijft. Dat de grootschaligheid en de bulkproductie een kilo kip goedkoper heeft gemaakt dan een liter bier moet ook boeren en fervente vleeseters aan het denken zetten.

Discussies op buikgevoel helpen ons zelden echt vooruit. Zonder referentiekader van feiten en cijfers wordt perfect al gauw de vijand van beter, en dat mag niet de bedoeling zijn. Weidekippen zijn niet alleen een superieur product qua smaak, maar zijn ook de oplossing voor concrete en reële welzijnsproblemen.

Kies jij al voor ethisch vlees? Waarom wel? Waarom niet? Ik hoor het graag. 

Nu donderdag en vrijdag zijn er verse weidekiekjes te verkrijgen. BESTELLEN VIA DE LINK